De kerkelijke geschiedenis van Ammerstol begint formeel op 22 juli 1331, 9 jaar na de toekenning van stadsrechten op 16 mei 1322. Graaf Willem III van Holland had kort ervoor een kapel in Ammerstol gesticht, een kruiskerk met westtoren. De kerk stond dus achterstevoren ten opzichte van de huidige situatie.
Tekening van de kerk van Ammerstol uit 1733 door Cornelis Pronk. Het is de vermoedelijke situatie van de kerk in de 18e eeuw en daarvoor. Bron: http://watwaswaar.nl, 2014.
Twee eeuwen eerder, in 1122 was bij Wijk bij Duurstede de oorspronkelijke Rijnloop afgedamd. Na deze afdamming was de Lek de hoofdstroom van de Rijn. Werden in die tijd de eerste vissershutjes gebouwd aan de oever van de Lek? We weten het niet. In de 14e eeuw was Ammerstol in ieder geval uitgegroeid tot een nederzetting van enige betekenis.
Ammerstol kende weinig landbouw of veeteelt, het geld en het levensonderhoud werd op de Lek verdiend. Het was een zalmvissersdorp met een visafslag waar de vis werd verhandeld. Verder werd tol geheven op alle vaartuigen die over wilden steken vanaf Groot Ammers aan de overkant van de Lek. Vandaar de naam Ammers-tol. Deze tol werd voor het eerst in 1221 vermeld. Aan de rietkragen van de Lek werd ook verdiend in de mandenmakerij.
Ammerstol lag aan de rafelige oostkant van het graafschap Holland, op zijn beurt weer onderdeel van het Heilige Roomse Rijk. Dat was een lappendeken van hertogdommen, graafschappen, prinsdommen, bisdommen, aartsbisdommen, vrijsteden en rijkssteden.
Holland was omringd door Friesland, het Sticht Utrecht, eigendom van de bisschop van Utrecht, de Hertogdommen Gelre en Brabant en het graafschap Zeeland. Het graafschap Holland bestond buiten de opkomende steden uit talrijke landerijen (heerlijkheden), enkele baronieën, een handjevol abdijen en kloosters. Het waren de middeleeuwen; de adel en de geestelijkheid hadden nog de macht via het feodale leenstelsel.
Om met de geestelijkheid te beginnen: Godsdienst bezielde het hele leven van de middeleeuwer. Zing, vecht, huil, bid, lach, werk en bewonder, alles gebeurde in naam van God. De geestelijkheid werd met de hoogste eerbied behandeld. Zij bestond immers uit de vertegenwoordigers van de Allerhoogste. Hun bijstand werd ingeroepen bij de meest intense gebeurtenissen in het menselijk leven: geboorte, huwelijk, ziekte en sterven. In het leven vóór de dood kon de middeleeuwer te maken krijgen met hongersnood, ziekten, kindersterfte, overstromingen, oorlog en plunderingen. Het leven na de dood kon de hemel of de hel worden. In de ogen van de middeleeuwer had de geestelijkheid op alles grote invloed. Ze had ook bredere taken dan tegenwoordig; bijvoorbeeld bevolkingsregistratie, onderwijs en zorg voor zieken en armen. Een eigen kapel zette een dorp of stad dan ook op de kaart.
De geestelijkheid en de adel hadden grote invloed op elkaars beleid. De adel had de macht en probeerde die te houden en uit te breiden. Graven en hertogen en ook lokale patsers bestreden elkaar, smeedden allianties en huwelijksbanden en dreven handel. Ammerstol bleef buiten schot maar inwoners zullen in die tijd wel langstrekkende ridder- en boerenlegers of een langsvarende vloot met krijgsmannen hebben gezien.
Graaf Willem III was een invloedrijke vorst in die tijd, door strijd tegen Vlaanderen en Zeeland, maar ook door bondgenootschappen, voor een deel ingetrouwd. Hij werd ook wel de schoonvader van Europa genoemd; zijn dochters trouwden de Rooms-Duitse koning en de Engelse koning en zelf was hij getrouwd met de zus van de latere koning van Frankrijk.
Hij slaagde er in wat stabiliteit te krijgen en het graafschap verder te ontwikkelen. Zijn voorgangers in Holland en het bisdom Utrecht hadden de Hollands-Utrechtse laagvlakte veranderd in gebied voor landbouw en veeteelt (de Grote Ontginning). De boeren betaalden pacht of belasting (tienden) aan leenmannen of lokale edelen waarmee de verdere ontwikkeling en het bestuur betaald konden worden. Hoogheemraadschappen waren inmiddels opgericht om de waterhuishouding in de ontgonnen gebieden te regelen. Holland kwam langzaam aan tot bloei, nog onwetend van de ontwikkelingen verderop in de 14e eeuw; de Zwarte Dood en de Honderdjarige Oorlog zouden de stabiliteit in heel Europa dramatisch ontwrichten.
De nieuwe kapel aan de oever van de Lek zal goed bezocht zijn.
Heeft u aanvullingen of verbeteringen op het bovenstaande, laat het me weten.
Nico van der Kraan
Bronnen geraadpleegd in september 2018:
http://reliwiki.nl/index.php/Ammerstol,_Kerkplein_4_-_Dorpskerk
https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_Nederland
https://nl.wikipedia.org/wiki/De_Nederlanden_in_de_Middeleeuwen#/media/File:Political_map_of_the_Low_Countries_(1350)-NL.svg
https://nl.wikipedia.org/wiki/1322
https://nl.wikipedia.org/wiki/Heilige_Roomse_Rijk
https://nl.wikipedia.org/wiki/Graafschap_Holland
https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_III_van_Holland
https://nl.wikipedia.org/wiki/Grote_Ontginning
https://nl.wikipedia.org/wiki/Lek_(rivier)
Onze vaderlandse geschiedenis, Klaas Jansma en Meindert Schroor.
https://nl.wikipedia.org/wiki/Feodalisme
https://nl.wikipedia.org/wiki/Waterschap_(Nederland)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Monnik_(christendom)
https://nl.wikipedia.org/wiki/Geschiedenis_van_de_verpleegkunde
http://www.gahetna.nl/zoeken/q/zoekterm/ammerstol
https://www.ub.vu.nl/nl/nieuws-agenda/nieuwsarchief/2017/jan-mrt/symposium-30-maart-middeleeuwse-kloosters-op-de-kaart-gezet.aspx
Categories: Geen categorie